Skip to main content

Prof. Václav Vojta

Lata młodości w Czechosłowacji

Profesor Václav Vojta urodził się 12.07.1917 w Czechach, miejscowości Mokrosuky. W 1937 roku rozpoczął na Uniwersytecie Karola w Pradze studia medyczne, przerwane przez wojnę i niemiecką okupację. Dyplom otrzymał dopiero po wojnie, w 1947 roku. Jeszcze w tym samym roku rozpoczął specjalizację z neurologii i neurologii dziecięcej.

Prof. dr Václav Vojta

Prof. dr Václav Vojta

W latach 1948-56 pracował jako lekarz w klinice neurologii Uniwersytetu Karola w Pradze pod kierownictwem prof. Hennera. W 1956 roku objął kierownictwo oddziału neurologii dziecięcej Wydziału Medycznego Uniwersytetu Karola w Pradze. W 1961 roku powierzono mu kierowanie kliniką wydziałową neurologii dziecięcej w Pradze.

W tym okresie, zdaniem samego profesora Vojty, decydującym dla jego późniejszej kariery, w sierpniu 1968 roku wojska Układu Warszawskiego wkroczyły do Pragi. Profesor Vojta miał powody, by obawiać się o swoją zarówno prywatną, jak i zawodową przyszłość. Zdecydował się więc, wraz z żoną i trójką małych dzieci, nie wracać do ojczyzny z wakacji spędzanych w Jugosławii. Schronienie znaleźli w Republice Federalnej Niemiec.

Po 1968 roku: Życie i praca Vojty w Niemczech / habilitacja na Uniwersytecie Karola w Pradze

Profesor Imhäuser, ówczesny szef Uniwersyteckiej Kliniki Ortopedii w Kolonii, zatrudnił profesora Vojtę w swojej klinice jesienią 1968 roku, umożliwiając mu kontynuowanie badań z zakresu kinezjologii rozwojowej i prowadzenie szkoleń diagnostycznych dla lekarzy i szkoleń terapeutycznych dla fizjoterapeutów.

Wiosną 1975 roku profesor Vojta przeniósł się do Kinderzentrum w Monachium. Został tam zastępcą profesora Hellbrüggego i objął kierownictwo oddziału rehabilitacji. Po upadku reżimu komunistycznego w Czechosłowacji habilitował się w dziedzinie neurologii dziecięcej i rehabilitacji na Uniwersytecie Karola w Pradze. 25 lat wcześniej nie dopuszczono go do habilitacji ze względu na „niepewną postawę polityczną”.

31 grudnia 1995 profesor Vojta odszedł z Kinderzentrum na emeryturę, w dalszym ciągu jednak pracował w Monachium jako naukowiec, lekarz i nauczyciel.

Zmarł 12 września 2000 roku po krótkiej, ciężkiej chorobie.

 

Prof. Vojta na audiencji u papieża Jana Pawła II.

Prof. Vojta na audiencji u papieża Jana Pawła II.


Odkrycie odruchowej lokomocji

Opracowane przez profesora Vojtę techniki badania neurokinezjologicznego - reakcje ułożeniowe i badanie odruchów - służą dziś na całym świecie do wczesnego rozpoznawania zaburzeń rozwoju ruchowego u niemowląt i małych dzieci. Stanowią one podstawę wczesnego wdrożenia terapii, nawet wtedy, gdy nie wystąpiły jeszcze zaburzenia o charakterze klinicznym.

Opracowana przez profesora Vojtę metoda fizjoterapii wykorzystująca odruchową lokomocję opiera się na jego odkryciach w zakresie rozwoju postawy i motoryki dziecka. Terapia ta rozpowszechniła się na całym świecie.

Odruchową lokomocję profesor Vojta odkrył w trakcie prac nad terapią dla dzieci ze spastyczną postacią porażenia mózgowego. Dziś odruchowa lokomocja znajduje zastosowanie w terapii licznych schorzeń wieku niemowlęcego i dziecięcego, a także u młodzieży i dorosłych, np. przepukliny oponowo-rdzeniowej, porażeń obwodowych, artrogrypozy, skolioz, dysplazji i zwichnięć stawów biodrowych, urazów wewnątrzczaszkowych, porażeń poprzecznych i wielu innych.

W 1954 roku, gdy profesor Vojta pracował na oddziale neurologii w praskiej klinice, jego ówczesny szef profesor Henner zlecił mu opracowanie metody terapeutycznej dla dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, która miała być stosowana w nowo wybudowanym szpitalu na północnym wschodzie Czech. Wtedy profesor Vojta odkrył fundament terapii dzieci z MPDz. Na tym fundamencie od 1959 roku budował zasadę Vojty.

Z perspektywy czasu wiemy, że opracowanie terapii Vojty nie było dziełem przypadku ani efektem pojedynczej idei. Stanowiło raczej rezultat trwającej ponad dekadę systematycznej pracy, w której profesor Vojta wykorzystywał swą niewiarygodną zdolność wnikliwej obserwacji, niezwykłą umiejętność rozpoznawania złożonych relacji lokomotorycznych, a przede wszystkim niesłychaną naukową pasję.

Na początku profesor Vojta zaobserwował, że w określonych pozycjach ciała oddziaływanie na stopę końską wywołuje przykurcz mięśni karku i tułowia, a z drugiej strony świadome podnoszenie głowy może nasilić końskie ustawienie stopy.

Zaczął więc, wychodząc z różnych ułożeń pacjenta, eksperymentować z ruchami głowy wbrew oporowi. Podobne próby podejmował w odniesieniu do organu osiowego ciała. Ku swemu zaskoczeniu zaobserwował, że można w ten sposób aktywować grupy mięśni, których nie da się aktywować w innych okolicznościach i że po takich zabiegach u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym poprawiał się ruch kroczenia i postawa, a także mowa. Wyniki pierwszych doświadczeń były zachęcające. Opierając się na swoich spostrzeżeniach profesor Vojta próbował wpłynąć na występujące często u dzieci z MPDz przodopochylenie miednicy. Ustawiał dzieci w pozycji kucznej ze stopami zwisającymi poza krawędź stołu. W trakcie próby wpłynięcia w tej pozycji na reklinację głowy i wywołanie aktywności podporowej kończyny górnej obserwował silne reakcje prostowników karku, obrót głowy, wyprost kręgosłupa, napięcie mięśni brzucha itd. Szereg dalszych eksperymentów doprowadził wreszcie profesora Vojtę do odkrycia kolejnych złożonych reakcji mięśniowych, a przede wszystkim do spostrzeżenia, że wiele z tych stwierdzonych kompleksów motorycznych można sprowadzić do wspólnego, przyczynowego, wrodzonego (lokomocyjnego) wzorca ruchowego.


Opracowanie terapii Vojty

Opierając się na swych dotychczasowych doświadczeniach w dość krótkim czasie profesor Vojta odkrył i wypróbował liczne mechanizmy umożliwiające celowe wyzwalanie takich wrodzonych wzorców ruchowych. Jednocześnie opracował szereg decydujących tez dotyczących rozwoju motorycznego i analizy motorycznej, dzięki którym można lepiej przeanalizować, zaplanować i ocenić przebieg terapii. Wnikliwie studiował też sporządzane przez cały czas raporty z przebiegu terapii, badając skuteczność i granice swojej koncepcji.

Na początku prace te koncentrowały się przede wszystkim w obszarze pediatrii, ale wkrótce okazało się, że elementy koncepcji terapeutycznej znajdują także zastosowanie w terapii problemów neurologicznych u dorosłych pacjentów. W tej sferze również odnotowano sukcesy.

Równolegle profesor Vojta angażował się w dalszy rozwój diagnostyki wykorzystującej reakcje ułożeniowe.


Reakcje ułożeniowe jako sposób wczesnego wykrywania zaburzeń rozwojowych

Wyniki badań profesora Vojty poszerzyły naszą wiedzę na temat reakcji ułożeniowych. Na tej podstawie profesor opracował koncepcję wczesnego rozpoznawania zagrożenia porażeniem mózgowym. Wielką wagę ma jego odkrycie współczynnika opóźnienia w zaburzeniu reaktywności posturalnej. Jeśli opóźnienie to jest harmonijne, już we wczesnym okresie niemowlęcym należy wziąć pod uwagę możliwość zaburzeń rozwoju intelektualnego.

Profesor Vojta podczas pracy terapeutycznej z wcześniakiem


Profesor Vojta podczas pracy terapeutycznej z wcześniakiem

Badanie neurokinezjologiczne metodą Vojty umożliwia nie tylko ocenę reaktywności posturalnej za pomocą reakcji ułożeniowych, ale także ocenę motoryki spontanicznej i mechanizmów wyprostnych na tle ontogenezy posturalnej (aktywność posturalna) oraz ocenę dynamiki zanikania odruchów noworodkowych (prymitywnych).


Vojta jako autor prac i nauczyciel

W ciągu lat swojej pracy w Czechosłowacji i w Niemczech profesor Vojta napisał ponad 100 prac naukowych i dwie obszerne monografie. Oba jego podręczniki „Die zerebrale Bewegungsstörung im Säuglingsalter“ („Mózgowe zaburzenia motoryczne w wieku niemowlęcym”, Hippokrates Verlag, 2007) i wydana wspólnie z Anne Peters „Vojta-Prinzip“ („Zasada Vojty”, Springer Verlag, 2007) ukazały się w wielu nakładach i zostały przetłumaczone na wiele języków.

Jego publikacje stały się inspiracją dla wielu prac naukowych na całym świecie. Prócz rozwijania diagnostyki pediatrycznej i opracowania nowej metody terapeutycznej profesor Vojta prowadził także intensywną działalność dydaktyczną.

Jeszcze przed emigracją do Niemiec zaczął budować system kształcenia zawodowego lekarzy i fizjoterapeutów. Od 1967 roku prowadził szkolenia dla lekarzy w zakresie diagnostyki neurokinezjologicznej oraz dla fizjoterapeutów w zakresie zastosowania kinezjologii rozwojowej u niemowląt, dzieci, młodzieży i dorosłych z zaburzeniami aparatu ruchu.

Organizacja pożytku publicznego pod nazwą Międzynarodowe Stowarzyszenie Metody Vojty (IVG) z siedzibą w Monachium, której profesor Vojta przewodniczył aż do swojej śmierci, co roku organizuje w Niemczech szkolenia dla lekarzy w zakresie kinezjologicznych i neurologicznych technik diagnostycznych. Poza tym co roku kształci około 150 fizjoterapeutów specjalizujących się przede wszystkim w terapii niemowląt i dzieci, a także dorosłych.

We wszystkich szkoleniach rozwijających profesor Vojta brał aktywny udział. Jego charyzma, autorytet i wiedza wywarły ogromny wpływ na te szkolenia i zapisały się na trwałe w pamięci ich uczestników.

Poza tym profesor Vojta wygłaszał wykłady i gościł na szkoleniach w licznych krajach w Europie, Azji, Ameryce i Australii. Prowadził szkolenia w swojej ojczyźnie – w Czechach, a także w Holandii, Austrii, Hiszpanii, Norwegii, Polsce, Korei, Japonii, Meksyku, we Włoszech, w Argentynie i w Chile.


Nagrody i wyróżnienia

W 1974 roku profesor Vojta otrzymał nagrodę im Heinego, najwyższe wyróżnienie Niemieckiego Towarzystwa Ortopedycznego. W 1979 roku Aktion Sonnenschein wyróżniła go medalem „Miteinander wachsen” („Rosnąć razem”). W 1983 roku otrzymał od Federalnej Izby Lekarskiej nagrodę Ernsta von Bergmanna za kształcenie lekarzy, w 1990 roku od Stowarzyszenia Zawodowego Lekarzy Pediatrów medal im. von Pfaundlera za kształcenie pediatrów. Profesor Vojta był laureatem Federalnego Krzyża Zasługi. Wysokie odznaczenia otrzymał również w Japonii i w Korei. Collegium Catholicum Medicinae w Seulu (Korea) nadało mu tytuł profesora honoris causa. Od 1992 roku znowu regularnie wygłaszał wykłady na „swoim” Wydziale Neurologii Uniwersytetu Karola w Pradze, gdzie w 1996 roku zrobił habilitację i został mianowany profesorem nadzwyczajnym w dziedzinie neurologii i neurologii dziecięcej, W swojej ojczyźnie profesor Vojta w październiku 2000 roku został przez prezydenta Vaclava Havla pośmiertnie odznaczony Krzyżem Zasługi.

do góry