Przejdź do głównej treści

Aspekty diagnostyki metodą Vojty

Istotne aspekty prawidłowego i zaburzonego rozwoju motorycznego dziecka w pierwszym roku życia z punktu widzenia diagnostyki neurokinezjologicznej metodą Vojty.

Koncepcja rozwojowa

Już noworodek dysponuje jasno zdefiniowanym, a przez to przewidywalnym zasobem wzorców ruchowych, będących manifestacją antropogenetycznego rozwoju człowieka.

Ale w chwili narodzin owe „programy motoryczne“, udostępniane przez ośrodkowy układ nerwowy, są realizowane jedynie w ograniczonym repertuarze ruchów celowych. Noworodek nie potrafi na przykład jeszcze unieść głowy, podeprzeć się na łokciach w leżeniu na brzuchu, nie umie się jeszcze obrócić ani chwytać w sposób celowy itd.

 

Noworodek: leżenie na brzuchu i na plecach      Noworodek: leżenie na brzuchu i na plecach

Noworodek: leżenie na brzuchu i na plecach

Dostępność wrodzonych wzorców ruchowych manifestuje się u zdrowego dziecka z reguły w ciągu pierwszego roku życia: dziecko próbuje osiągać coraz wyżej postawione cele. Musi się przy tym w coraz bardziej kompleksowy sposób konfrontować z siłą grawitacji, która w normalnych warunkach działa na człowieka.

Dla osiągalnego w danym momencie stopnia rozwoju decydujący jest poziom wyprostu. Manifestacją tego wyprostu jest na przykład symetryczny podpór na łokciach, asymetryczny podpór na jednym łokciu, pozycja siedząca, stanie z podparciem, swobodny chód, podskakiwanie na jednej nodze itp.

Dany poziom wyprostu charakteryzuje się precyzyjnie określonym stosunkiem postawy i ruchu. W ocenie ruchu istotne znaczenie ma zaniedbywany często w praktyce aspekt wyprostu. „Każdy ruch rozpoczyna się i kończy postawą. Postawa podąża za ruchem niczym cień” (MAGNUS, 1924). Udział czynnika posturalny w stosunku do czynnika ruchowego nieustannie rośnie wraz z postępującym poziomem wyprostu.

3 miesiące: symetryczny podpór na łokciach i leżenie na plecach      3 miesiące: symetryczny podpór na łokciach i leżenie na plecach

3 miesiące: symetryczny podpór na łokciach i leżenie na plecach

Procedura badania

W ramach diagnostyki neurokinezjologicznej metodą Vojty ocenie podlega aspekt posturalny i aspekt ruchowy w ich ogólnym kontekście (w postaci tzw. wzorca globalnego) na tle osiągniętego poziomu wyprostu.

Najpierw ocenia się spontaniczny ruch dziecka w leżeniu na plecach i na brzuchu.

Sprawdzenie siedmiu reakcji ułożeniowych pozwala sformułować miarodajne wnioski dotyczące poziomu wyprostu, jaki osiągnęło dziecko, oraz jakości wzorca globalnego. Na tej podstawie tworzy się odniesienie oceny do maksymalnej możliwej jakości, do „wzorca idealnego“. Odchylenia są określane jako „zaburzenia ośrodkowej koordynacji nerwowej“ o różnym nasileniu.

Trzecim istotnym elementem diagnostyki jest ocena dynamiki odruchów noworodkowych (nazywanych także odruchami prymitywnymi). Te ważne reakcje układu nerwowego są obserwowane w warunkach prawidłowego rozwoju jedynie w pewnym okresie w ciągu pierwszych miesięcy życia (np. odruch Moro, odruchy wyprostne, odruch szukania (rooting reflex), odruch chwytny stóp i dłoni, odruch Galanta itp.)

W ocenie wyników badania w odniesieniu do ich znaczenia prognostycznego, z którego wynika także wskazanie do prowadzenia terapii metodą Vojty, rozróżnia się poddające się wyraźnym zmianom zaburzenia ośrodkowej koordynacji ruchowej, zagrożenie mózgowym porażeniem dziecięcym i ewidentne porażenie mózgowe.

 


Chwyt     obrót

Chwyt i obrót

Skutki badania

Procedura badania umożliwia przeprowadzenie w krótkim czasie jasnej i odtwarzalnej oceny rozwoju niemowlęcia, pozwalającej na sformułowanie wniosków dotyczących osiągniętego wieku rozwojowego i poziomu zagrożenia zaburzeniami rozwoju.

Precyzyjna identyfikacja niedostępnych lub dostępnych jedynie w ograniczonym zakresie wzorców częściowych (wg Vojty: zablokowanych wzorców częściowych) w zakresie postawy i ruchu jest w terapii decydująca.

Celem terapii jest spowodowanie, poprzez celowe wzbudzania ośrodkowego układu nerwowego, „odblokowania“ i stworzenia w ten sposób dostępu do wzorców ruchowych, które w znaczeniu rozwojowym są prawidłowe lub zbliżone do prawidłowych.

Efekt terapii zależy od jej wczesnego rozpoczęcia, stopnia uszkodzenia, rozmiarów „blokady”, intensywności ćwiczeń i skuteczności wykonania. Z reguły rodzice są instruowani przez specjalnie do tego przygotowanych terapeutów, którzy nadzorują potem ich pracę. To rodzice realizują istotną część terapii, która trwa co najmniej kilka tygodni.

Na początku pracy terapeutycznej na podstawie wyżej opisanej diagnostyki formułowane są cele. Są one uzależnione od dokonanej oceny pacjenta.

Poziom wyprostu można jednoznacznie określić także u pacjentów z ewidentnymi zaburzeniami motorycznymi pochodzenia mózgowego. Dzięki temu możliwe jest sformułowanie analogii do etapów rozwoju przynależnych w toku prawidłowego rozwoju dziecka do określonego wieku. Adekwatny do tego sposób postępowania jest na przykład pomocny w tworzeniu koncepcji terapeutycznych, których cele i ich efektywność dają się obiektywnie określić w dalszym przebiegu terapii.

 

Wstawanie       chód

Wstawanie i chód

do góry